W internecie w zw. z głośnym tekstem polsko-amerykańskiego socjologa żydowskiego pochodzenia Jana Tomasza Grossa, który został zgodnie skrytykowany przez przedstawicieli opinii publicznej z różnych stron politycznej barykady, pojawiły się sugestie o możliwości pozbawienia go orderu jaki otrzymał z rąk prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.
Istotnie, na mocy postanowienia Prezydenta RP z dn. 6 września 1996 r. (M.P. z nr 6, poz. 47) J.T. Gross został uhonorowany Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. Czy obecny prezydent Andrzej Duda może pozbawić go tego orderu?
Kwestię tę reguluje ustawa z dn. 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach. W rozdziale szóstym ustawy wskazano procedurę i przesłanki przy spełnieniu których można pozbawić orderu. I tak na mocy tych przepisów prezydent może podjąć decyzję o pozbawieniu orderu na wniosek Kapituł Orderu, Prezesa Rady Ministrów oraz z własnej inicjatywy po zasięgnięciu opinii odpowiedniej Kapituły w razie gdy stwierdzi, że:
1) nadanie orderu nastąpiło w wyniku wprowadzenia w błąd,
2) odznaczony dopuścił się czynu, wskutek którego stał się niegodny orderu.
Na mocy przepisów Konstytucji RP nadawanie orderów i odznaczeń jest tzw. prerogatywą prezydenta i nie wymaga kontrasygnaty członka rządu. To rodzaj osobistego uprawnienia prezydenta, które wyłączone jest spod kontroli władzy ustawodawczej i wykonawczej. Nie ulega również wątpliwości, że odbieranie orderów i odznaczeń również należy do zakresu preogatyw prezydenta i jest to jego osobista decyzja.
Reasumując, obecny prezydent ma możliwość odebrania orderu J.T. Grossowi z własnej inicjatywy, z powołaniem się na przesłankę popełnienia czynu, wskutek któego stał się on niegodny orderu. Nie ma przy tym potrzeby zasięgania opinii kapituły gdyż Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z ustawą, nie ma swojej kapituły.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. z 1992 r.,, Nr 90, poz. 450 z późn. zm.)
